چرا در اعلام روز عید فطر اختلاف است، بر اساس یکی از موارد ذیل است:
1ـ برای برخی از مراجع،‌رؤیت ماه اثبات می‌شود، مثلاً دو شاهد عادل از نمایندگان آنها در شهرهای مختلف ماه را ببینند یا افرادی که به نظر آنها معتبر و عادل هستند، می‌گویند ماه را دیده‌ایم. این موجب می‌شود که آنها روز عید فطر و اوّل ماه را اعلام کنند.
2ـ اختلاف مبنایی در رؤیت ماه: بعضی از مراجع دیدن ماه در نیمکره زمین را برای تمام کسانی که در یک نیمکره هستند، حجت می‌دانند، مثلاً به فتوای بعضی از مراجع مانند آیات عظام: خویی، تبریزی، سیستانی و فاضل لنکرانی اگر در عراق یا عربستان ماه دیده شود، برای تمام کشورهای اسلامی خاورمیانه حجت است و برای ایران نیز اثبات می‌شود.
اما بنابر نظر برخی مراجع دیگر، دیدن ماه در یک منطقه، باعث می‌شود برای مردم آن منطقه و یا برای مردم مناطقی که با آن منطقه هم افق هستند اوّل ماه ثابت شود.
3ـ اختلاف مبنایی در موضوع رؤیت، بدین معنا که آیا رؤیت (دیدن) باید با چشم معمولی بدون وسائل پیشرفته مثل تلسکوپ یا دوربین باشد، یا رؤیت با این وسائل هم اعتبار دارد؟ اخیراً تعدادی از مراجع دیدن ماه را با وسائلی از قبیل تلسکوپ و دوربین معتبر دانسته‌اند، مانند: آیات عظام، خامنه‌ای و فاضل.
4ـ باز اختلاف در موضوع رؤیت: بدین معنا که آیا تولّد ماه در سطح افق، اوّل ماه را اثبات می‌کند یا خیر؟ به نظر کارشناسان علم نجوم ، گاهی ماه متولد می شود ، اما امکان رؤیت به دلایل علمی نیست.
بحث در این است که آیا تولد ماه در سطح افق، اوّل ماه را اثبات می‌کند؟ ظاهراً بعضی از علمای اهل سنّت تولد ماه را معتبر می‌دانند، اگر چه ماه دیده نشود.
بنابراین مسئله تنها در استفاده یا عدم استفاده از ابزارها و تکنولوژی نیست، بلکه مبنای اختلاف متعدد است . حتی این امکان وجود دارد کسانی که استفاده از تلسکوپ و ابزارهای پیشرفته را در رؤیت ماه جایز می دانند، در اعلام اوّل ماه اختلاف داشته باشند ، مثلا یک مرجع اعلام اوّل ماه می کند و مرجع دیگر اعلام نمی‌کند، در حالی که هر دو استفاده از چشم مسلح را جایز می دانند.
پی‌نوشت‌ها:
1. وسائل الشیعه، باب 2، از ابواب احکام ماه رمضان، حدیث 7.
2 . توضیح المسائل مراجع، ج1، مسئله 1730.